#WYGRAJ_Z_DEPRESJĄ PORADNIK PSYCHOLOGICZNY ONLINE

Poradnik psychologiczny przygotowaliśmy we współpracy z psychologiem Magdaleną Tarabichi, w ramach kampanii społecznej #Wygraj_z_depresją, którą Fundacja Veritas zorganizowała w ramach obchodów międzynarodowego dnia walki z depresją pod hasłem: Nie bój się prosić o pomoc - wygraj z depresją. Kampania skierowana jest do dzieci i młodzieży.

DEPRESJA STATYSTYKI

Według danych Światowej Organizacji Zdrowia, depresja jest czwartą najpoważniejszą chorobą na świecie i jedną z głównych przyczyn samobójstw. Permanentne obniżenie nastroju i poczucie lęku wśród dzieci i młodzieży jest coraz częstszym problemem w Polsce. Według wyników badania Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę z 2018 roku co szósty nastolatek przynajmniej raz w życiu się okaleczał, 7 proc. badanych próbowało popełnić samobójstwo. Te same badania ukazały, że Polska jest na drugim miejscu w Europie pod względem liczby samobójstw dzieci i młodzieży.

DEPRESJA – KOGO DOTYCZY?

Depresja może dotknąć każdego, bez względu na wiek, płeć czy status materialny. Większość ludzi kojarzy ją ze:

  • smutkiem,
  • przygnębieniem,
  • rozdrażnieniem,
  • niepokojem,
  • zmniejszeniem energii
  • utratą zainteresowań.

Gorszy nastrój zdarza się każdemu, jednak, gdy utrzymuje się dłużej niż dwa tygodnie i utrudnia codzienne funkcjonowanie, może świadczyć o rozwijającej się poważnej chorobie – depresji.

CZYM JEST DEPRESJA?

Depresja, inaczej zaburzenie depresyjne, należy do zaburzeń psychicznych, poważnie utrudniających lub wręcz uniemożliwiających zwykłe funkcjonowanie w codziennym życiu. Cechuje się przede wszystkim trwającym co najmniej ponad dwa tygodnie obniżeniem nastroju, a więc smutkiem, utratą przyjemności i zainteresowania codziennymi obowiązkami, jak również pesymistycznym podejściem do samego siebie i świata. Taki stan ma zatem znaczący wpływ na codzienne życie, czego częstym przejawem mogą być trudności ze snem, utrata sprawności intelektualnej, chęć izolacji ale również zaburzenia apetytu i/lub popędu seksualnego.

Warto podkreślić, iż depresja nie jest chwilowym, przejściowym złym samopoczuciem w odpowiedzi na niekorzystne wydarzenia życiowe, lecz poważnym zaburzeniem wymagającym leczenia.

JAK ROZPOZNAĆ DEPRESJĘ?

Odczuwasz głęboki smutek i przez kolejne tygodnie Twój nastrój nie zmienia się na lepsze? Być może masz depresję

Osoba cierpiąca na depresję:

  • odczuwa ciągły, nieprzerwany smutek lub/i depresyjny nastrój przez większość dnia, to poczucie jest nawracające i codzienne przez okres minimum dwóch tygodni
  • jest płaczliwa
  • straciła zainteresowanie i/lub przyjemności z czynności codziennych, które dotąd przynosiły satysfakcję lub po prostu sprawiały dotąd przyjemność
  • doświadcza zmęczenia większego niż zwykle
  • czuje, że ma mniej energii, czy siły do podejmowania zwykłych, codziennych zadań i to poczucie permanentnego zmęczenia nie ulega poprawie poprzez sen, czy innego rodzaju odpoczynek.

W stanie depresji pojawiają się również inne zaburzenia (przynajmniej dwa z niżej wymienionych):

  • niskie poczucie własnej wartości
  • utrata wiary w siebie
  • przekonanie o własnej bezużyteczności
  • nadmierne (nieuzasadnione) poczucie winy
  • negatywne nastawienie
  • pesymistyczny pogląd na przyszłość
  • spadek koncentracji lub uwagi czy zdolności pamięciowych
  • jakość i ilość snu odbiega od normy, a więc dochodzić może do zaburzeń snu (zbyt długi lub zbyt krótki, wielokrotne przebudzenia itp.)
  • zaburzenia odżywiania cechujące się np. utratą apetytu, a w konsekwencji utratą wagi

Depresji mogą towarzyszyć myśli o śmierci, a nawet samobójstwie.

Chory na depresję odczuwać może na poziomie ciała liczne bóle, spowolnienie lub pobudzenie, jak również zaburzenia seksualne (utrata popędu, przyjemności seksualnej).

DEPRESJA U DZIECI I MŁODZIEŻY

Postęp społeczny i cywilizacyjny sprawiły, iż depresja jest jedną z pierwszych, co do wielkości chorób cywilizacyjnych, a u dzieci i młodzieży staje się w ostatnich latach coraz bardziej powszechna. Nieprzerwana od dwóch lat pandemia koronawirusa wzmogła jeszcze bardziej u wielu osób poczucie zagrożenia, zaś wprowadzane zgodnie z wytycznymi rządu nauczanie zdalne przyczyniło się do zwiększenia poczucia alienacji u młodzieży. Nie są to główne przyczyny depresji u dzieci, jednak stanowią dobre podłoże aby to zaburzenie się rozwinęło.

Warto pamiętać, że depresja to poważne zaburzenie i choroba, nie zaś złe zachowanie, czy przejaw buntu.

Dzieci i młodzież mogą mieć problemy w przezwyciężaniu trudności w nauce lub wynikające z braku akceptacji siebie lub w grupie rówieśniczej ale również doświadczać agresji i nienawiści w najbliższym otoczeniu lub choćby w internecie. Tego rodzaju problemy, jeśli młody człowiek nie doświadcza wystarczająco dużo wsparcia i zainteresowania, ma małe zasoby mogące go wesprzeć w sytuacji kryzysu, mogą być tłem do rozwoju depresji, szczególnie gdy te problemy są permanentne i długotrwałe, zaś symptomy kryzysu mylone są z buntem młodzieńczym i bagatelizowane przez dorosłych.

W większości przypadków depresja stanowi efekt współdziałania wielu różnych czynników:

  • genetycznych (stwierdzono, że depresja występuje częściej u dzieci, których krewni też na nią chorowali);
  • biologicznych (zaburzenia hormonalne, nieprawidłowe działanie neuroprzekaźników w mózgu);
  • psychologicznych (niska samoocena, słabe umiejętności społeczne, brak odporności na stres);
  • środowiskowych (konflikty w rodzinie, rozwód rodziców, brak czasu dla dziecka, nadmierne oczekiwania co do jego osiągnięć, stresujące wydarzenia w życiu, śmierć bliskiej osoby,
  • doświadczenie przemocy fizycznej, psychicznej lub seksualnej, nadużywanie przez rodziców alkoholu lub substancji psychoaktywnych, trudna sytuacja materialna, problemy w szkole).

OBJAWY DEPRESJI U DZIECI I MŁODZIEŻY

Objawy depresji u dzieci i młodzieży są większości przypadków zbliżone i bardzo podobne do tych, które występują u dorosłych.
Należą do nich m.in.:

  • Trwale obniżony nastrój, smutek, przygnębienie, apatia,
  • brak energii,
  • nadmierna i uporczywa męczliwość,
  • drażliwość, chwiejność nastroju, impulsywność,
  • uczucie niepokoju i wewnętrznego napięcia,
  • przekonanie o bezsensowności życia,
  • pesymistyczne spojrzenie na przyszłość,
  • zaniżona samoocena,
  • nadmierne poczucie winy,
  • krytycyzm wobec siebie lub nadmierny perfekcjonizm,
  • niechęć do wykonywania codziennych obowiązków,
  • rezygnacja z dotychczasowych zainteresowań i pasji,
  • brak dbałości o wygląd,
  • izolacja od otoczenia, wycofywanie się z kontaktów międzyludzkich,
  • ucieczka w alternatywny świat gier lub internetu,
  • dolegliwości somatyczne (np. bóle brzucha lub głowy),
  • osłabienie koncentracji uwagi, pamięci i zdolności intelektualnych,
  • częste nieobecności w szkole, gorsze wyniki w nauce,
  • zaburzenia snu (problemy z zasypianiem lub nadmierna senność),
  • zaburzenia łaknienia (nadmierne objadanie się lub brak apetytu),
  • zachowania autodestrukcyjne (samookaleczanie, nadużywanie alkoholu lub substancji psychoaktywnych),
  • zainteresowanie tematyką śmierci, myśli samobójcze.

Symptomy depresji u dzieci i młodzieży, choć podobne do objawów depresji u dorosłych, manifestowane mogą być w młodzieńczy sposób, a zmiana w zachowaniu może (choć nie musi) być bardziej widoczna niż u dorosłych.

WYPOWIEDŹ PSYCHOLOGA – MAGDALENY TARABICHI

RÓŻNICE W DEPRESJI U DZIECI I MŁODZIEŻY A DEPRESJI DOROSŁYCH

Przyjmuje się, że obraz kliniczny depresji u dzieci i młodzieży nie różni się od depresji dorosłych, jednak zaburzenia nastroju u dzieci charakteryzują się pewnymi specyficznymi symptomami. U młodych ludzi dominuje głównie drażliwość, rozdrażnienie i zachowania agresywne).

Warto zwrócić uwagę, że

  • przebieg choroby zależy od wieku i czasu trwania zaburzenia
  • objawy są często trudne do rozpoznania ze względu na towarzyszące i nakładające się na obraz kliniczny zachowania związane z okresem i kryzysami rozwojowymi

OBJAWY DEPRESJI A WIEK

  • DEPRESJA U MAŁYCH DZIECI

    Małe dzieci, mające jeszcze problem z werbalizacją własnych odczuć i potrzeb, objawy depresyjne przejawiają najczęściej poprzez dolegliwości fizyczne i zmiany zachowania.
    Są to:

    • deklarowane bóle brzucha,
    • bóle głowy,
    • moczenie nocne,
    • zaburzenia snu
    • utrata zainteresowania zabawkami, czy też rówieśnikami,
    • wzmożona drażliwość, płaczliwość i wybuchy złości.
  • DEPRESJA U DZIECI W WIEKU SZKOLNYM

    Dzieci w wieku szkolnym cierpiące na depresję przejawiają:

    • kłopoty w nauce,
    • niechęć do kontaktów z rówieśnikami,
    • zachowania ucieczkowe w świat gier czy internetu
    • większą drażliwość i zalęknienie,
    • poczucie bezradności

    Innymi objawami w tym wieku mogą być:

    • zaburzenia odżywiania (bulimia, anoreksja, zwiększony lub zmniejszony apetyt).
    • myśli o charakterze rezygnacyjnym, czy nawet samobójczym
  • DEPRESJA NASTOLATKÓW
    O depresji wśród nastolatków może świadczyć, podobnie jak u dzieci młodszych:

    • obniżony nastrój,
    • niska samoocena,
    • podwyższony poziom lęku
    • trudności w nauce
    • zachowania aspołeczne,
    • eksperymentowanie ze środkami psychoaktywnymi
    • zachowania (auto)agresywne jak choćby samookaleczenia

    • Jeśli takie zachowania się utrzymują, powinny one skłonić osobę chorą, a w szczególności jej opiekuna do kontaktu z lekarzem psychiatrą.

LECZENIE DEPRESJI U DZIECI I MŁODZIEŻY

Jeśli zaobserwowaliśmy choćby niektóre z wyżej wymienionych i opisanych objawów, warto skonsultować je z lekarzem psychiatrą.

PAMIĘTAJ ! ABY UDAĆ SIĘ DO PSYCHOLOGA ANI PSYCHIATRY NIE POTRZEBUJESZ SKIEROWANIA

Dzieci i młodzież nie potrzebują skierowania do psychiatry czy psychologa, więc nie powinno być problemem znalezienie odpowiedniej dla bliskiej osoby poradni zdrowia psychicznego i umówienia wizyty do specjalisty.

Psycholog przeprowadzi psychoterapię, ale to właśnie lekarz psychiatra może dobrać leczenie farmakologiczne, wypisać potrzebne zwolnienie i/lub skierować na dodatkową terapię.

Pomoc można znaleźć:

  • w poradniach zdrowia psychicznego,
  • szpitalach psychiatrycznych, czy też
  • poradniach psychologiczno-pedagogicznych.

Trzeba być świadomym, iż leczenie depresji jest długotrwałym procesem i wymaga współpracy pacjenta z lekarzem, przy czym wsparcie osób bliskich jest wielką pomocą.

W najcięższych przypadkach depresja wymaga hospitalizacji w ośrodkach specjalizujących się w pomocy osobom dotkniętym depresją ale również pomocą ich rodzinie i najbliższym osobom.
Podczas farmakoterapii stosuje się leki poprawiające nastrój, zaś podczas sesji psychoterapeutycznych pacjent pracuje nad znalezieniem przyczyny zaburzenia, a następnie uczy się przeformułować niekorzytne schematy poznawcze i behawioralne w takie, które będą dla niego bezpieczne i korzystne.

Metody leczenia są dopasowane do stopnia nasilenia choroby:

  • łagodna depresja wymaga jedynie leczenia psychoterapeutycznego.
  • do leczenia depresjii w umiarkowanym lub ciężkim przebiegu, włącza się zwykle leki przeciwdepresyjne.
  • u dzieci i młodzieży stosuje się oczywiście farmakoterapię z zachowaniem szczególnej ostrożności.

JAK RODZICE MOGĄ POMÓC DZIECKU CZY NASTOLATKOWI Z DEPRESJĄ?

Obecność i zaangażowanie rodziców stanowi ważny czynnik terapeutyczny w procesie leczenia depresji młodzieńczej i przyspiesza powrót dziecka do zdrowia.

Co możesz zrobić, aby pomóc swojemu dziecku, które choruje na depresję?

  • Bądź obecny w życiu dziecka. Zadbaj o pozytywne relacje między wami. Okaż troskę i uwagę.
  • Wspieraj dziecko w trudnych chwilach. Pokaż, że zawsze może na ciebie liczyć.
  • Doceniaj i chwal dziecko. Ciesz się z nim jego sukcesami.
  • Nie lekceważ i nie umniejszaj problemów dziecka. Nie neguj jego uczuć. Słuchaj uważnie. Powstrzymaj się od oceniania, krytykowania, pouczania i dawania rad.
  • Powiedz, że się martwisz. Zapytaj, jak możesz pomóc. Zaoferuj swoje wsparcie, ale nie naciskaj. Bądź wytrwały i empatyczny.
  • Jeśli coś cię niepokoi – działaj. Porozmawiaj z osobami, które dobrze znają twoje dziecko. Skonsultuj się ze specjalistą.
  • Nie obrażaj się na dziecko, gdy pod wpływem emocji zrani cię lub obrazi. Dowiedz się, co naprawdę kryje się za jego słowami.
  • Okaż dziecku bezwarunkową akceptację. Powiedz, że jest dla ciebie ważne i kochasz je takie, jakie jest.
  • Zadbaj o jego dietę i wzbogać ją o produkty, które pozytywnie wpływają na nastrój (gorzka czekolada, migdały, banany, awokado, jagody, jeżyny, wiśnie).

Zrozumienie dla trudności dziecka, otoczenie go troskliwą opieką i okazywanie miłości, sprawi, że będzie mu łatwiej mierzyć się z chorobą. Przyspieszy także jego powrót do zdrowia. Obecność i zaangażowanie osób bliskich stanowi bowiem ważny czynnik terapeutyczny w procesie leczenia depresji młodzieńczej.

Postawa szczerości i otwartości jest miejscem spotkania z dzieckiem. W tej przestrzeni można powiedzieć po prostu, że się wszystkiego nie wie ale próbuje zrozumieć. Można nie wiedzieć jak pomóc ale próbować pytać, oferować wsparcie bez nacisku, a z cierpliwością i empatią. Dziecko –jakie, jakie jest, jest kochane i dlatego czuje się bezpiecznie.

DLACZEGO WARTO DAĆ SOBIE POMÓC?

Ważnym krokiem jest już sama świadomość, że depresja jest chorobą, a więc nie powinna być tematem tabu ani powodem do stygmatyzacji.

Rozpoczęcie leczenia na wczesnym etapie wpłynie na sprawniejsze wyjście z choroby.

W skali makro skutki nieleczonej depresji odnoszą się do obszarów życia nie tylko prywatnego, ale oddziaływają daleko poza najbliższych członków osoby chorej. Funkcjonowanie społeczne (relacje w szkole, czy potem pracy) w sposób oczywisty jest mocno zubożałe, a w wymiarze ekonomicznym dochodzi do wielu strat (niewydolność w pracy, konieczność świadczeń zdrowotnych i socjalnych u osób niesamodzielnych ze względu na zaburzenia depresyjne).

Uświadamiając sobie, jakie dalsze zagrożenia kryje za sobą depresja wieku młodzieńczego, konieczna staje się postawa profilaktyki, prewencji, wczesnego wykrywania i leczenia tego zaburzenia.

PAMIĘTAJ, NIE JESTEŚ SAM/A

W ostatnich latach coraz więcej osób, także tych publicznych otwarcie mówi, że boryka się z problemami psychicznymi, depresją, depresją poporodową, nienawiścią do siebie, czy zachowaniami autodestrukcyjnymi. Ich szczerość pomaga osobom mającym podobne problemy lepiej zrozumieć siebie, szukać pomocy i obalać mity dotyczące zdrowia

ZNANE OSOBY ZMAGAJĄCE SIĘ Z DEPRESJĄ

  • KENDALL JENNER

    – Budzę się w środku nocy z atakiem paniki. Media społecznościowe nie pomagają odzyskać równowagi. Jak pozostać pozytywnym, gdy wszyscy wokół się opluwają? Trudno nie dać się pożreć hejtowi

    – mówiła supermodelka na łamach „Harper’s Bazaar” w rozmowie z przyjaciółką Carą Delevingne. Jedna z Kardashianek podkreślała, że przywilej, pieniądze i sława nie chronią przed problemami psychicznymi. Kendall od 12. roku życia dorastała na oczach widzów z całego świata, którzy przed telewizorami śledzili reality show „Z kamerą u Kardashianów”. Z czasem zaczęła w programie pojawiać się coraz rzadziej. Jako jedyna z sióstr nie opowiada otwarcie o swoim życiu osobistym – od jakiegoś czasu spotyka się z koszykarzem Devinem Bookerem, ale próżno szukać wzmianek o nim w telewizji
    .

  • MILEY CYRUS

    Była gwiazdka Disneya aktywnie działa na rzecz obalenia tabu, jakie towarzyszy chorobom psychicznym. W czasie pandemii prowadziła na Instagramie program „Bright Minded”, w którym rozmawiała ze sławnymi przyjaciółmi o ich samopoczuciu. Cyrus nigdy nie ukrywała, że mierzy się z depresją, stanami lękowymi i uzależnieniami.

    – Nigdy nie miałam depresji przez kogoś. Po prostu czułam się źle. Ktoś może powiedzieć, że mam wszystko. Ale nie ma nic gorszego niż udawać szczęście. Przestałam udawać

    – mówiła w wywiadzie dla „Elle”.

  • JIM CARREY
    Najzabawniejszy gwiazdor Hollywood, tak jak wcześniej Robin Williams, który odebrał sobie życie w 2014 r., prywatnie ma zupełnie inne oblicze niż na ekranie. W programie „60 minutes” opowiedział, że bierze prozac.

    – Mam górki i dołki. Dzięki lekom nie czuję już rozpaczy

    – mówił.

  • ANGELINA JOLIE
    Aktorka, która walczy teraz o opiekę nad dziećmi z byłym mężem Bradem Pittem, jako nastolatka cierpiała na depresję.

    – Byłam nieszczęśliwa. Krzywdziłam sama siebie. Nie doceniałam życia

    – mówiła w „Wall Street Journal”. Twierdzi, że najwięcej szczęścia odnalazła w filantropii.

  • BEYONCE
    Po rozpadzie grupy Destiny’s Child w 2006 r. Beyoncé czuła się niepewna, samotna, oszołomiona.

    – Nie jadłam, siedziałam sama w pokoju, nie było ze mną dobrze. Zastanawiałam się, kim jestem, czy w ogóle mam przyjaciół, co dalej

    – zwierzała się gwiazda. Pomogła jej mama, Tina, która namówiła córkę na terapię.

  • SELENA GOMEZ
    Aktorka, wokalistka i producentka cierpi na toczeń, chorobę autoimmunologiczną, która powoduje, m.in. depresję.

    – Dopiero z czasem dowiedziałam się, że stany lękowe i ataki paniki są związane z chorobą. To nie jedyne obciążenia, z którymi muszę się mierzyć

    – tłumaczyła w magazynie „People”. Gomez zmagała się z depresją także po publicznym rozstaniu z pierwszą miłością, Justinem Bieberem, w 2012 r.

  • KRISTEN STEWART
    Jako nastolatka odtwórczyni roli Belli Swan w „Zmierzchu” została idolką milionów. Ukrywała wtedy nie tylko swoją orientację seksualną, umawiając się z kolegą z planu Robertem Pattinsonem, ale także stany lękowe.

    – Miałam obsesję kontroli. Jeśli nie byłam pewna, co może się wydarzyć, udawałam, że jestem chora, żeby nie musieć się z tym zmierzyć

    – mówiła.

  • KSIĄŻĘ HARRY
    Sam książę nakręcił program, żeby pomóc innym, ale i sobie. W wywiadzie dla „Telegraph” tłumaczył:

    – Przez większość życia mówiłem: wszytko ze mną okej. Wreszcie mogę przyznać, że tak nie jest. Straciłem matkę, gdy miałem zaledwie 12 lat. Potem na 20 lat zamknąłem się w sobie.

    Pomogła mu się otworzyć dopiero żona, Meghan Markle. Dzięki niej zrozumiał, że na brytyjskim dworze nie mógł być do końca sobą. A zasada rządząca królewskim życiem – nigdy nie okazuj emocji – głęboko go skrzywdziła.

To tylko kilka gwiazd, które zmagały się z depresją. Przeszukując internet w poszukiwaniu informacji na ten temat można zauważyć , że depresja dotyka coraz większe grono osób, także osób publicznych. Nie oszczędza nikogo, bez względu na płeć , wiek czy status społeczny.

PAMIĘTAJ!

Depresja jest poważną i przewlekłą chorobą, która zmienia życie całej rodziny. Nie należy utożsamiać jej z chwilowym przygnębieniem i spadkiem nastroju. Pamiętaj jednak, że jest chorobą uleczalną. Odpowiednie i systematyczne leczenie prowadzi do ustąpienia objawów oraz umożliwia powrót do funkcjonowania w życiu społecznym.

Rokowania w przypadku depresji zależą od wielu czynników. Zdarza się, że choroba mająca początek w dzieciństwie nawraca w okresie dorosłości. Terapia zaburzeń depresyjnych u dzieci i młodzieży wymaga przede wszystkim zaangażowania ze strony rodziców.

Podstawową metodą leczenia jest połączenie psychoterapii (indywidualnej, grupowej lub rodzinnej), farmakologii (najczęściej stosuje się leki z grupy inhibitorów zwrotnego wychwytu serotoniny) i psychoedukacji.

GDZIE SZUKAĆ POMOCY?

Warto pamiętać, że depresja to choroba i trzeba ją leczyć, więc kontakt z lekarzem specjalistą jest konieczny. Stacjonarnie należy oczywiście najpierw zwrócić się do lekarza psychiatry. Ten pokieruje do psychologa lub psychoterapeuty, jeśli będzie taka potrzeba. Specjaliści przyjmują w poradniach psychologiczno-pedagogicznych, ośrodkach interwencji, przychodniach i na psychiatrycznych oddziałach szpitalnych.

Telefonicznie uzyskać można pomoc pod jednym z niżej wymienionych numerów. Nade wszystko podkreślić jednak należy, że bardzo ważne na każdym etapie leczenia depresji jest wsparcie osób bliskich, znaczących. Ich empatyczna gotowość do pomocy lub choćby wspierająca obecność, są zasobem nieocenionym dla chorego podczas długiego procesu terapeutycznego.

116 123
Bezpłatny kryzysowy telefon zaufania dla dorosłych w kryzysie emocjonalnym, czynny przez 7 dni w tygodniu w godz. 14.00–22.00

116 111
Bezpłatny telefon zaufania dla dzieci i młodzieży, czynny całą dobę przez 7 dni w tygodniu

800 108 108
Bezpłatny telefon wsparcia, czynny od poniedziałku do niedzieli (z wyjątkiem dni świątecznych) w godz. 14.00–20.00

121 212
Bezpłatny telefon zaufania dla dzieci i młodzieży Rzecznika Praw Dziecka, czynny całą dobę przez 7 dni w tygodniu

22 635 09 54
Telefon zaufania dla osób starszych, czynny w poniedziałek, środę, czwartek w godz. 17.00–20.00

Źródła: